ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΒΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
Γράφει ο Γιώργος Τσιαντάρης
CULTURE & SCIENCESTORIES
Έχοντας γεννηθεί την χρονιά του 2000 ανήκω στην γενιά Ζ. Εάν κάτσω να αναπολήσω για λίγο πώς συμπεριφερόμασταν εγώ, οι φίλοι μου και γενικά οι συνομήλικοί μας όσο ήμασταν στο Λύκειο και στο Γυμνάσιο, εντός των πλαισίων του σχολικού κτιρίου, αλλά και εκτός, στην καθημερινότητά μας στον έξω κόσμο, θα συνειδητοποιήσω πως η «βία» της εφηβείας υπήρχε πάντα εκεί, απλώς δεν εκδηλωνόταν ποτέ με τον τρόπο που έχει εκδηλωθεί τις τελευταίες ημέρες.
Αυτή τη στιγμή, στις ειδήσεις της χώρας κομβικοί τίτλοι σε όλα τα άρθρα και τις εφημερίδες αφορούν τις τελευταίες τραγικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ. Αμέσως επόμενο θέμα, οι βίαιες εξάρσεις των ανηλίκων ανά την Ελλάδα τις τελευταίες εβδομάδες. Από την απόλυτη, μελετημένη, ωμότατη βία των ενηλίκων περνάμε στην γειωμένη, παρορμητική, λυσσαλέα βία των ανηλίκων. Και κάπου εκεί ορθώνεται και εκτείνεται μια γέφυρα, η οποία ελπίζω να μην είναι όντως τόσο συνωστισμένη όσο φαίνεται αυτή τη στιγμή.
Εάν κάποιος γράψει στο Google την λέξη «ανήλικος» αυτή τη στιγμή θα βομβαρδιστεί από άρθρα του τύπου: “Στον ανακριτή οι 13 ανήλικοι για την αιματηρή επίθεση στο Λαύριο”, “Χανιά: Συνελήφθησαν οι ανήλικοι”, “Ξυλοδαρμός Γλυφάδα: Σοκάρουν τα στοιχεία για τους ανήλικους που εμπλέκονται”, “Βόλος: Ανήλικοι ξυλοκόπησαν”, “Χαλκιδική: ΣΟΚ με τον ξυλοδαρμό ανηλίκων”, “3 ανήλικοι ξυλοκόπησαν στη Θεσσαλονίκη”, “«Καλπάζει» σε όλη την Ελλάδα η ανήλικη εγκληματικότητα”. Μας κάνει εντύπωση αυτό το φαινόμενο;
Προσπαθώ να σκεφτώ τα χρόνια μου στο Λύκειο και στο Γυμνάσιο – δεν ήταν πια και τόσο μακριά, πριν 6 χρόνια τελείωσα το Λύκειο – και δε θυμάμαι ποτέ κάποιο πολύ ακραίο περιστατικό ανήλικης βίας. Υπήρχαν μεμονωμένα περιστατικά, τα θυμάμαι, αλλά από έξι ολόκληρα χρόνια μου έρχονται στο μυαλό δύο-τρία τρανταχτά σκηνικά. Και φυσικά αρκετές περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού εδώ στην μικρή μας, απαρχαιωμένη κωμόπολη, για τις οποίες ελάχιστες φορές – για την ακρίβεια, σχεδόν καμία φορά – είχε γίνει κάτι για να σταματήσουν και απλώς «έφευγαν» όταν έφευγαν και τα παιδιά από το σχολείο. Επομένως, βία στα σχολεία δυστυχώς υπήρχε και δυστυχώς θα υπάρχει όσο το σχολείο, η οικογένεια και η κοινωνία – πόσο γραφικό είναι όλο αυτό, τα έχουμε ακούσει και τα έχουμε πει εκατομμύρια φορές, κι όμως απλά συνεχίζουν να υπάρχουν και να συμβαίνουν και να εντείνονται και να χειροτερεύουν και και και… – αρνούνται να ξυπνήσουν και να μάθουν πραγματικά στα παιδιά τους τι σημαίνει σεβασμός, αλληλεγγύη, ανθρώπινα δικαιώματα και ου τω κάθε εξής.
Αφού, λοιπόν, σχολική βία πάντα υπήρχε και αφού η οικογένεια, το σχολείο και η κοινωνία εξακολουθούν να σμιλεύουν παραμελημένες και αδύναμες προσωπικότητες που θα στραφούν στην βία με το παραμικρό, τι συμβαίνει τώρα και γιατί τόσα πολλά μαζεμένα περιστατικά; Πρόκειται για κάποιου είδους διαδικτυακό trend; Γιατί νοιώθουν την ανάγκη να βγαίνουν έξω στους δρόμους σε συμμορίες, να ξυλοκοπούν τους συμμαθητές τους και να τα ανεβάζουν στο ίντερνετ; Βρε μήπως φταίει το ίντερνετ; Όχι. Ή τουλάχιστον, κατά την άποψή μου, δε φταίει μόνο αυτό. Δε ξέρω καν τι φταίει στα σίγουρα. Δε μπορείς να παρατηρήσεις τον κάθε έφηβο ξεχωριστά, να δεις τι έχει στο κεφάλι του, τι δυναμική σχέσης έχουν αναπτύξει οι γονείς του με τον ίδιο, αν ξέρουν τι συμβαίνει στο παιδί τους. Ίσως να έχει παίξει μεγάλο ρόλο και το γεγονός πως αυτά τα παιδιά βίωσαν ένα μέρος των σχολικών τους χρόνων κλεισμένα στο σπίτι πίσω από μια οθόνη στον καιρό των καραντινών.Θέλω να σταθώ σε μια ερώτηση.
Εάν σε έναν έφηβο συμβαίνει κάτι, θα ένοιωθε άνετα να μιλήσει στους γονείς του για αυτό;
Πότε παύει ένας άνθρωπος να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του; Τα περισσότερα παιδιά, ιδίως στην ηλικία των 6 με 10 είναι αρκετά αυθόρμητα ώστε να σου πετάξουν ακριβώς αυτό που σκέφτονται χωρίς κανένα φίλτρο και να κάθεσαι να τα κοιτάς με απορία. Όταν ένα παιδί μπαίνει στην εφηβεία τι συμβαίνει; Γιατί παύει να υφίσταται αυτό; Επειδή αναπτύσσεται περισσότερο η συναισθηματική του νοημοσύνη; Και για ποια συναισθηματική νοημοσύνη μιλάμε όταν βγαίνουν στον δρόμο και βιαιοπραγούν μεταξύ τους; Είναι λες και τους διακατέχει πάλι ο ίδιος αυθορμητισμός και η έλλειψη φίλτρου όπως όταν ήταν μικρότερα παιδιά, απλά σε αυτή την περίπτωση δεν είναι τα λόγια τους που δε μπορούν να ελέγξουν, είναι οι γροθιές τους. Και αυτό πραγματικά είναι λυπηρό, δε νομίζω να λέω κάτι ανήκουστο εδώ πέρα.
Τα τελευταία περιστατικά ανήλικης βίας δημιουργούν μια οριακά δυστοπική πραγματικότητα μεταξύ των εφήβων, κατά την οποία δε ξέρουν τι ερέθισμα να πρωτοαπορροφήσουν, τι πληροφορία να πρωτοδεχτούν, τι ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να πρωτοφιλτράρουν. Να ταχθούν με το σκεπτικό της «συμμορίας», της «αγέλης» που θα τρέξουν να κατασπαράξουν όποιον δε τους βολεύει; Να κάτσουν ήσυχα στην άκρη, ελπίζοντας να μη γίνουν ποτέ στόχος; Να βγουν στους δρόμους να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους με την ελπίδα σε μια κατάπαυση της βίας; Ποια κατάπαυση της βίας; Εδώ δε γίνεται κατάπαυση πυρός.
Είναι πραγματικά κρίμα να είσαι έφηβος, στην αρχή μιας ηλικίας που ξεκινάς να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου, τους γύρω σου, που ξεκινάς να δημιουργείς νέες οπτικές για τον κόσμο που απλώνεται μπροστά σου.
Είναι κρίμα να ζεις σε μια τέτοια ηλικία με τον φόβο, την απογοήτευση και την αμφισβήτηση για τον εαυτό σου. Πρόκειται για τα χρόνια που σου μαθαίνουν τι πάει να πει φιλίες, παρέες, έρωτες, έρχεσαι σε πλήρη ευθεία αντιμέτωπος με τα συναισθήματά σου, ακόμη κι αν δε τα καταλαβαίνεις ακόμα εντελώς. Αντ’ αυτού, πλέον δημιουργείται όλο και περισσότερο χώρος για συμμορίες, ξυλοδαρμούς και φόβο. Δυστοπικά εφηβικά χρόνια.
Δε με νοιάζει να μιλήσω ούτε για τη σύγχρονη mainstream μουσική σκηνή, ούτε για τις ανούσιες αναρτήσεις στα social media, γιατί επηρεάζουν τα εφηβικά μυαλά και πώς. Δεν είναι μόνο η έλλειψη φίλτρου από τη δική τους μεριά. Το θέμα είναι γενικό. Είναι άλλο γίνομαι για λίγο μέρος μιας μόδας της εποχής, έτσι για να κάνω και γω την πλάκα μου, και άλλο μαθαίνω να τα απορροφώ, να τα εντάσσω στην καθημερινότητά μου και να εκθέτω τα παιδιά μου στα οποιαδήποτε λάθος πρότυπα. Τα λάθος πρότυπα – και μιλάμε για τα οποιαδήποτε λάθος πρότυπα, δε συγκεκριμενοποιώ τίποτα – όχι μόνο δεν οξύνουν την συναισθηματική νοημοσύνη. Κάθε άλλο, καθιστούν τον αποδέκτη τους εντελώς απαθή στις όποιες άσχημες συμπεριφορές προβάλλουν.
Σε μια ηλικία που όλοι λένε το γνωστό “το αίμα τους «βράζει»”, φαίνεται στην τελική πως το αίμα τους βράζει για όλους τους λάθος λόγους. Το αίμα τους θα έπρεπε να βράζει γιατί βιώνουν τόσα πολλά νέα συναισθήματα και δε ξέρουν ακόμη πώς να τα διαχειριστούν. Όχι επειδή ανυπομονούν να πάνε να δείρουν τους συμμαθητές τους. Και βιώνουν σίγουρα συναισθήματα, ακόμα κι όταν βγαίνουν εκεί έξω, 14 χρονών παιδιά, και γρονθοκοπούν τους συμμαθητές τους, βιώνουν συναισθήματα. Και πιο πριν ακόμα, πάλι βιώνουν συναισθήματα. Είναι αυτά που δε ξέρουν πώς να τα ελέγξουν και που τους ωθούν σε αυτές τις παρορμητικές συμπεριφορές. Το θέμα δεν είναι ότι δε νοιώθουν. Το θέμα είναι γιατί δε μπορούν να αναπτύξουν την συναισθηματική τους νοημοσύνη. Το θέμα δεν είναι απλά να νοιώσουν. Το θέμα είναι να ξέρουν πως ανά πάσα ώρα και στιγμή μπορούν να στραφούν σε κάποιον που θα τους βοηθήσει να διαχειριστούν το όποιο συναίσθημα νοιώθουν, τα άγχη τους, τα νεύρα τους, τους φόβους τους.
Τα σχολικά εγχειρίδια αναλαμβάνουν να τους αναπτύξουν την εγκεφαλική νοημοσύνη. Για την συναισθηματική ποιος αναλαμβάνει; Όχι για κανένα άλλο λόγο. Άμα δεν είναι καλά με το μέσα τους τότε, όχι μόνο τους συμμαθητές τους, αλλά ολόκληρο τον κόσμο θα θέλουνε να σπάσουνε στο ξύλο. Τότε μόνο οργή και μίσος θα τους διακατέχει, και μόνο μιζέρια θα τους απομείνει, και κάπου εκεί έχει χαθεί και το παιχνίδι.
Είναι ανήκουστο ένα παιδί δεκατεσσάρων, δεκαπέντε, δεκαέξι, όσο χρονών και να ναι, να μη νοιώθει καμία μεταμέλεια, καμία τύψη για τις βίαιες πράξεις του. Ο κόσμος γύρω τους είναι σίγουρα τρομακτικός, αυτό το νοιώθουμε και εμείς που πλέον είμαστε και καλά «ενήλικες». Θυμάμαι τη γενιά μου όταν ήμουν εγώ στο σχολείο να προσπαθεί να δημιουργήσει όσο το δυνατόν γίνεται τον δικό της χαρακτήρα και να σταθεί απέναντι στον τρομακτικό κόσμο. Και ακόμα προσπαθούμε να σταθούμε σ’ αυτόν.